خلاصه اي از کتاب جاذبه و دافعه علي (ع) به هر نسبت كه شخصيت حقيرتر است كمتر خاطرها را به خود مشغول مي‏دارد و در دلها هيجان و موج ايجاد مي‏كند و هر چه عظيمتر و پرنيروتر است خاطره‏ انگيزتر و عكس العمل سازتر است ، خواه عكس العمل موافق يا مخالف . فيلسوفاني مانند سقراط و افلاطون و ارسطو و بوعلي و دكارت نيز قهرمان‏ تسخير انديشه‏ها و سرگرم كردن خاطرها هستند . رهبران انقلابهاي اجتماعي ، مخصوصا در دو قرن اخير ، علاوه بر اين ، نوعي تعصب در پيروان خود به وجود آوردند . مشايخ عرفان پيروان خويش را احيانا آنچنان وارد مرحله " تسليم‏ " مي‏كنند كه اگر پير مغان اشارت كند سجاده به مي‏رنگين مي‏نمايند . اما در هيچكدام از آنها گرمي و حرارت توأم با نرمي و لطافت و صفا و رقتي كه‏ در پيروان علي ، تاريخ نشان مي‏دهد نمي بينيم . حسن و زيبائي معنوي كه محبت و خلوص ايجاد مي‏كند از يك مقوله است و سيادت و منفعت و مصلحت زندگي كه كالاي رهبران اجتماعي ، و يا عقل و فلسفه كه كالاي فيلسوف است ، و يا اثبات سلطه و اقتدار كه كالاي عارف است از مقوله هاي ديگر . آري فيلسوفان شاگرد مي‏سازند نه پيرو ، رهبران اجتماعي پيروان متعصب‏ مي‏سازند نه انسانهاي مهذب ، اقطاب و مشايخ عرفان ارباب تسليم مي‏سازند نه مؤمن مجاهد فعال . در علي هم خاصيت فيلسوف است و هم خاصيت رهبر انقلابي و هم خاصيت‏ پير طريقت و هم خاصيتي از نوع خاصيت پيامبران . مكتب او هم مكتب عقل‏ و انديشه است و هم مكتب ثوره و انقلاب و هم مكتب تسليم و انضباط و هم‏ مكتب حسن و زيبائي و جذبه و حركت . به طور كلي نزديكي هر دو موجود دليل بر يك‏ نحو مشابهت و سنخيتي است در بين آنها . به عقيده بعضي ريشه اصلي جذب و دفعها نياز و رفع نياز است . افراد از لحاظ جاذبه و دافعه به طبقات مختلفي تقسيم مي‏شوند : 1 - افرادي كه نه جاذبه دارند و نه دافعه اين ، يك موجود ساقط و بي‏اثر است . آدمي كه هيچگونه نقطه مثبتي در او وجود ندارد ( مقصود از مثبت تنها جهت فضيلت نيست ، بلكه شقاوتها نيز در اينجا مقصود است ) 2 - مردمي كه جاذبه دارند اما دافعه ندارندغالبا خيال مي‏كنند كه حسن خلق و لطف معاشرت و به اصطلاح امروز " اجتماعي بودن " همين است كه انسان همه را با خود دوست كند . اما اين‏ براي انسان هدفدار و مسلكي كه فكر و ايده‏اي را در اجتماع تعقيب مي‏كند و درباره منفعت خودش نمي‏انديشد ميسر نيست . محبت بايد با حقيقت توأم باشد و اگر با حقيقت توأم بود بايد مسلكي بود و مسلكي‏ بودن خواه ناخواه دشمن ساز است . محبت اين نيست كه هر كسي را در تمايلاتش آزاد بگذاريم و يا تمايلات او را امضاء كنيم . اين محبت نيست بلكه نفاق و دوروئي است . محبت آنست كه با حقيقت توأم باشد . پس اينچنين نيست كه در همه جا محبت ، جاذبه‏ باشد بلكه گاهي محبت به صورت دافعه‏اي بزرگ جلوه مي‏كند كه جمعيتهائي را عليه انسان‏ متشكل مي‏سازد . 3 - مردمي كه دافعه دارند اما جاذبه ندارند ، دشمن سازند اما دوست ساز نيستند . اينها نيز افراد ناقصي هستند ، و اين دليل بر اينست كه فاقد خصائل مثبت انساني مي‏باشند زيرا اگر از خصائل انساني بهره‏مند بودند گروهي و لو عده قليلي طرفدار و علاقه‏مند داشتند ، زيرا در ميان مردم همواره آدم خوب وجود دارد هر چند عددشان كم باشد . 4 - مردمي كه هم جاذبه دارند و هم دافعه . افراد با شخصيت آنهائي هستند كه‏ جاذبه و دافعه شان هر دو قوي باشد دوستان و دشمنان ، مجذوبين و مطرودين‏ هر كسي دليل قاطعي بر ماهيت اوست . صرف جاذبه و دافعه داشتن و حتي قوي بودن جاذبه و دافعه براي اينكه‏ شخصيت شخص قابل ستايش باشد كافي نيست بلكه دليل اصل شخصيت است ، و شخصيت هيچكس دليل خوبي او نيست . شايد در تمام قرون و اعصار ، جاذبه و دافعه‏اي به‏ نيرومندي جاذبه و دافعه علي پيدا نكنيم . علي اگر رنگ خدا نمي‏داشت و مردي الهي نمي‏بود فراموش شده بود . درباره شخص خودش مي‏فرمايد : " فردا روزهاي مرا مي‏بينيد و خصائص شناخته نشده من برايتان آشكار مي‏گردد و پس از تهي شدن جاي من و ايستادن ديگري به جاي من ، مرا خواهيد شناخت " . در حقيقت علي همچون قوانين فطرت است كه جاودانه مي‏مانند . از بزرگترين امتيازات شيعه بر ساير مذاهب اين است كه پايه و زيربناي‏ اصلي آن محبت است . علي مقياس و ميزاني است براي سنجش فطرتها و سرشتها . آنكه فطرتي‏ سالم و سرشتي پاك دارد از وي نمي‏رنجد ولو اينكه شمشيرش بر او فرود آيد . و آنكه فطرتي آلوده دارد به او علاقمند نگردد ولو اينكه احسانش كند ، چون علي جز تجسم حقيقت چيزي نيست . شعراي فارسي زبان عشق را " اكسير " ناميده‏اند . زيرا عشق است كه‏ مي‏تواند قلب ماهيت كند . عشق و محبت ، سنگين و تنبل را چالاك و زرنگ مي‏كند و حتي از كودن ، تيزهوش مي‏سازد . در زبان شعر و ادب ، در باب اثر عشق بيشتر به يك اثر بر مي‏خوريم و آن الهام بخشي و فياضيت عشق است . عشق نفس را تكميل و استعدادات حيرت انگيز باطني را ظاهر مي‏سازد . از نظر قواي ادراكي الهام بخش و از نظر قواي احساسي ، اراده و همت را تقويت مي‏كند ، و آنگاه كه در جهت علوي متصاعد شود كرامت و خارق عادت‏ به وجود مي‏آورد . روح را از مزيجها و خلطها پاك مي‏كند و به عبارت ديگر عشق تصفيه گر است . حقدها و كينه‏ها را زائل مي‏كند و از بين برمي دارد گو اينكه محروميت و نا كامي در عشق ممكن است به نوبه خود توليد عقده و كينه‏ها كند . اثر عشق در بدن درست عكس روح است . عشق در بدن‏ باعث ويراني و موجب زردي چهره و لاغري اندام و سقم و اختلال هاضمه و اعصاب است . عشق و محبت ، قطع نظر از اينكه از چه نوعي باشد - حيواني جنسي باشد يا حيواني نسلي و يا انساني - و قطع نظر از اينكه محبوب داراي چه صفات و مزايايي باشد ، انسان را از خودي و خودپرستي بيرون مي‏برد . خودپرستي محدوديت و حصار است . خودپرستي به مفهومي كه بايد از بين برود يك امر وجودي نيست ، يعني نه‏ اينست كه انسان بايد علاقه وجودي نسبت به خود را از بين ببرد تا از خودپرستي برهد . مبارزه با خودپرستي مبارزه با " محدوديت خود " است . شخصيت بايد توسعه يابد كه همه‏ انسانهاي ديگر را بلكه همه جهان خلقت را در بر گيرد . علاقه به شخص يا شي‏ء وقتي كه به اوج شدت برسد ، به طوري كه وجود انسان‏ را مسخر كند و حاكم مطلق وجود او گرد عشق ناميده مي‏شود . عشق ، اوج علاقه‏ و احساسات است . اينگونه عشقها (جنسي) به سرعت مي‏آيد و به سرعت مي‏رود ، قابل اعتماد و توصيه‏ نيست ، خطرناك است ، فضيلت كش است . تنها با كمك عفاف و تقوا و تسليم نشدن در برابر آن است كه آدمي سود مي‏برد . انسان نوعي ديگر احساسات دارد كه از لحاظ حقيقت و ماهيت با شهوت‏ مغاير است . بهتر است نام آنرا عاطفه و يا به تعبير قرآن " مودت " و " رحمت " بگذاريم . مهر و علاقه مادر به فرزند از اين مقوله است . ارادت و محبت به پاكان و مردان خدا ، و همچنين وطن دوستيها و مسلك دوستيها از اين مقوله است . اين نوع‏ از عشق است كه پايدار است و با وصال تيزتر و تندتر مي‏شود بر خلاف نوع‏ اول كه ناپايدار است و وصال مدفن آن به شمار مي‏آيد . حتي عشقهاي شهواني ممكن است سودمند واقع گردد ، و آن هنگامي است‏ كه با تقوا و عفاف توأم گردد .اما اين نكته را نبايد فراموش كرد كه اين نوع عشق با همه فوائدي كه در شرائط خاص احيانا به وجود مي‏آورد قابل توصيه نيست ،از اين نظر مانند مصيبت است كه اگر بر كسي وارد شود و او با نيروي صبر و رضا با آن مقابله كند ، مكمل و پاك كننده نفس است ، اما مصيبت قابل توصيه نيست . كسي‏ نمي‏تواند به خاطر استفاده از اين عامل تربيتي ، مصيبت براي خود خلق كند . به علاوه ، تفاوتي ميان عشق و مصيبت هست ، و آن اينكه عشق بيش از هر عامل ديگري " ضد عقل " است عشق معنوي و انساني است ، عشق ورزيدن به فضائل و خوبيها و شيفتگي سجاياي‏ انساني و جمال حقيقت . اين عشق است كه در آيات بسياري از قرآن ، با واژه " محبت " و احيانا " ود " يا " مودت " از آن ياد شده است . اين آيات در چند قسمت قرار گرفته‏اند : 1 - آياتي كه در وصف مؤمنان است و از دوستي و محبت عميق آنان نسبت‏ به حضرت حق ، يا نسبت به مؤمنان سخن گفته است 2 - آياتي كه از دوستي حضرت حق نسبت به مؤمنان سخن مي‏گويد 3 - آياتي كه متضمن دوستيهاي دو طرفي و محبتهاي متبادل است : دوستي‏ حضرت حق نسبت به مؤمنين و دوستي مؤمنان نسبت به حضرت حق و دوستي‏ مؤمنين يكديگر را آنچنانكه از روايات بر مي‏آيد ، روح و جوهر دين غير از محبت چيزي‏ نيست .اساسا علاقه و محبت است كه اطاعت آور است . بهترين اجتماعها آن است كه با نيروي محبت اداره شود : محبت زعيم و زمامدار به مردم و محبت و ارادت مردم به زعيم و زمامدار . نه تنها قدرت و زور كافي نيست ، عدالت هم اگر خشك اجرا شود كافي نيست ، بلكه‏ زمامدار همچون پدري مهربان بايد قلبا مردم را دوست بدارد و نسبت به‏ آنان مهر بورزد و هم بايد داراي شخصيتي جاذبه دار و ارادت آفرين باشد تا بتواند اراده آنان و همت آنان و نيروهاي عظيم انساني آنان را در پيشبرد هدف مقدس خود به‏ خدمت بگيرد . محبت به سوي مشابهت و مشاكلت مي‏راند و قدرت آن سبب مي‏شود كه محب‏ به شكل محبوب درآيد . عشق مثل علم نيست كه صددرصد تابع معلوم‏ باشد . عشق جنبه داخلي و نفسانيش بيش از جنبه خارجي و عيني مي‏باشد يعني‏ ميزان عشق تابع ميزان حسن نيست بلكه بيشتر تابع ميزان استعداد و مايه‏ عاشق است . براي اصلاح اخلاق و تهذيب نفس طرق مختلفي پيشنهاد شدهاز جمله مشرب سقراطي است . طبق اين مشرب‏ انسان بايد خود را از راه عقل و تدبير اصلاح كند . آدمي اول بايد به فوائد تزكيه و مضرات آشفتگي اخلاق ايمان كامل پيدا كند و سپس با ابزار دستي‏ عقل يك يك صفات مذموم را پيدا كند و آنگاه آنها را از خرمن هستيش پاك‏ كند . طبق اين روش بايد با صبر و حوصله و دقت و حساب و انديشه ، تدريجا مفاسد اخلاقي را زايل كرد و شايد بتوان گفت كه براي عقل امكان پذير نيست كه از عهده برآيد . اهل عرفان و سير و سلوك به جاي پويش راه عقل و استدلال ، راه محبت و ارادت را پيشنهاد مي‏كنند . مي‏گويند كاملي را پيدا كن و رشته محبت و ارادت او را به گردن دل بياويز كه از راه عقل و استدلال ، هم بي‏خطرتر است و هم سريعتر . در مقام مقايسه ، اين دو وسيله مانند وسائل دستي قديم‏ و وسائل ماشيني مي‏باشند . تجربه نشان داده است كه آن‏ اندازه كه مصاحبت نيكان و ارادت و محبت آنان در روح مؤثر افتاده است‏ خواند صدها جلد كتاب اخلاقي مؤثر نبوده است . فلاسفه نفوذي‏ بالاتر از نفوذ يك معلم ندارند ، اما انبياء نفوذشان از قبيل نفوذ يك‏ محبوب است ، محبوبي كه تا اعماق روح محب راه يافته و پنجه افكنده است‏ و تمام رشته‏هاي حياتي او را در دست گرفته است . ابن ابي‏الحديد در شرح نهج البلاغه مي‏گويد : " كسي سخن او ( رسول اكرم ") را نمي‏شنيد مگر اينكه محبت او در دلش‏ جاي مي‏گرفت و متمايل به او مي‏شد . لهذا قريش مسلمانان را در دوران مكه‏ " صباش " ( شيفتگان و دلباختگان ) مي‏ناميدند. غالب ياران رسول خدا به آن حضرت سخت عشق مي‏ورزيدند و با مركب عشق‏ بود كه اينهمه راه را در زماني كوتاه پيمودند و در اندك مدتي جامعه‏ خويش را دگرگون ساختند . رمز محبت را هنوز كسي كشف نكرده است . علي از آن نظر محبوب است كه پيوند الهي دارد . دلهاي ما به طور ناخودآگاه در اعماق خويش با حق سر و سر و پيوستگي دارد ، و چون علي را آيت بزرگ حق و مظهر صفات حق مي‏يابند و به او عشق مي‏ورزند . در حقيقت‏ پشتوانه عشق علي ، پيوند جانها با حضرت حق است كه براي هميشه در فطرتها نهاده شده و چون فطرتها جاوداني است مهر علي نيز جاودان است . اگر شخصيت علي ، امروز تحريف نشود و همچنانكه بوده ارائه داده شود ، بسياري از مدعيان دوستيش در رديف دشمنانش قرار خواهند گرفت . علي در راه خدا از كسي ملاحظه نداشت بلكه اگر به كسي عنايت مي‏ورزيد و از كسي ملاحظه مي‏كرد به خاطر خدا بود . قهرا اين حالت دشمن ساز است و روحهاي پرطمع و پر آرزو را رنجيده مي‏كند و به درد مي‏آورد . در ميان اصحاب پيغمبر هيچكس مانند علي دوستاني فداكار نداشت ، همچنانكه هيچكس مانند او دشمناني اينچنين جسور و خطرناك نداشت . ناكثين از لحاظ روحيه پول پرستان بودند ، صاحبان مطامع و طرفدار تبعيض‏ . سخنان او درباره عدل و مساوات بيشتر متوجه اين جمعيت است . اما روح قاسطين روح سياست و تقلب و نفاق بود . آنها مي‏كوشيدند تا زمام حكومت را در دست گيرند و بنيان حكومت و زمامداري علي را درهم فرو ريزند .در حقيقت جنگ علي با آنها جنگ با نفاق و دوروئي بود . دسته سوم كه مارقين هستند روحشان روح عصبيتهاي ناروا و خشكه مقدسيها و جهالتهاي خطرناك بود . علي نسبت به همه اينها دافعه‏اي نيرومند و حالتي‏ آشتي ناپذير داشت . خوارج يعني شورشيان . اين واژه از " خروج " به معناي سركشي و طغيان گرفته شده است . در ابتدا يك‏ فرقه ياغي و سركش بودند و به همين جهت " خوارج " ناميده شدند ولي كم‏ كم براي خود اصول و عقائدي تنظيم كردند و حزبي كه در ابتدا فقط رنگ‏ سياست داشت ، تدريجا به صورت يك فقره مذهبي درآمد و رنگ مذهب به‏ خود گرفت .لهذا مذهب خوارج‏ تحت عنوان وظيفه امر به معروف و نهي از منكر به وجود آمد . وظيفه امر به معروف و نهي از منكر قبل از هر چيز دو شرط اساسي دارد : يكي بصيرت در دين و ديگري بصيرت در عمل . بصيرت در دين - همچنانكه در روايت آمده است - اگر نباشد زيان اين‏ كار از سودش بيشتر است . و اما بصيرت در عمل لازمه دو شرطي است كه در فقه از آنها به " احتمال تأثير " و " عدم ترتب مفسده " تعبير شده‏ است و مال آن به دخالت دادن منطق است در اين دو تكليف . در اين تكليف هر كسي حق دارد بلكه واجب است كه منطق و عقل و بصيرت‏ در عمل و توجه به فائده را دخالت دهد ، و اين عمل تعبدي صرف نيست . ريشه اصلي خارجيگري را چند چيز تشكيل مي‏داد : 1 - تكفير علي و عثمان و معاويه و اصحاب جمل و اصحاب تحكيم - كساني‏ كه به حكميت رضا دهند - عموما ، مگر آنان كه به حكميت رأي داده و سپس‏ توبه كرده‏اند . 2 - تكفير كساني كه قائل به كفر علي و عثمان و ديگران كه يادآور شديم‏ نباشند . 3 - ايمان تنها عقيده قلبي نيست ، بلكه عمل به اوامر و ترك نواهي جزء ايمان است . ايمان امر مركبي است از اعتقاد و عمل . 4 - وجوب بلا شرط شورش بر والي و امام ستمگر . مي‏گفتند امر به معروف‏ و نهي از منكر مشروط به چيزي نيست و در همه جا بدون استثنا بايد اين‏ دستور الهي انجام گيرد . اينها به واسطه اين عقائد ، صبح كردند در حالي كه تمام مردم روي زمين‏ را كافر و همه را مهدور الدم و مخلد در آتش مي‏دانستند . تنها فكر خوارج كه از نظر متجددين امروز درخشان تلقي مي‏شود ، اين است که مي‏گفتند خلافت بايد با انتخاب آزاد انجام گيرد و شايسته ترين افراد كسي است كه‏ از لحاظ ايمان و تقوا صلاحيت داشته باشد خواه از قريش باشد يا غير قريش‏ . اين جمعيت در اواخر دهه چهارم قرن اول هجري در اثر يك اشتباهكاري‏ خطرناك به وجود آمدند و بيش از يك قرن و نيم نپائيدند . افكار و عقائد خارجيگري در ساير فرق اسلامي نفوذ كرد و هم اكنون‏ " نهرواني " هاي فراوان وجود دارند و مانند عصر و عهد علي خطرناكترين‏ دشمن داخلي اسلام همينها هستند ، همچنانكه معاويه‏ها و عمر و عاص‏ها نيز همواره وجود داشته و وجود دارند و از وجود " نهرواني " ها كه دشمن آنها شمرده مي‏شوند به موقع‏ استفاده مي‏كنند . ما طرفدار اصوليم نه طرفدار شخصيتها . تشيع با اين‏ روح به وجود آمده است . و در حقيقت روح آنان روحي بود كه اصول و حقايق بر آن‏ حكومت مي‏كرد نه اشخاص و شخصيتها ! قهرا شيعيان اوليه مردمي منتقد و بت شكن بار آمدند . ما هم جنبه‏هاي مثبت و زيبا و هم جنبه‏هاي منفي و نازيباي روحيه آنها را كه در مجموع روحيه آنها را خطرناك بلكه و حشتناك كرد ذكر مي‏كنيم : 1 - روحيه‏اي مبارزه گر و فداكار داشتند و در راه عقيده و ايده خويش‏ سرسختانه مي‏كوشيدند . 2 - مردمي عبادت پيشه و متنسك بودند . شبها را به عبادت مي‏گذراندند . بي‏ميل به دنيا و زخارف آن بودند . علي مي‏خواهد بگويد اگر من با نهضت خارجيگري در دنياي اسلام مبارزه‏ نمي‏كردم ديگر كسي پيدا نمي‏شد كه جرأت كند اين چنين مبارزه كند . و در حقيقت سيره علي راه را براي ديگران نيز باز كرد كه بي‏پروا بتوانند با يك جمعيت ظاهرالصلاح مقدس ماب ديندار ولي احمق پيكار كنند . 3 - خوارج مردمي جاهل و نادان بودند . در اثر جهالت و ناداني حقايق را نمي فهميدند و بد تفسير مي‏كردند و اين كج فهميها كم كم براي آنان به‏ صورت يك مذهب و آئيني در آمد كه بزرگترين فداكاريها را در راه تثبيت‏ آن از خويش بروز مي‏دادند . خوارجهمه آنها اعم از عرب و غير عرب جاهل مسلك و نا آشنا به فرهنگ‏ اسلامي بودند . همه كسريهاي خود را مي‏خواستند با فشار آوردن بر روي ركوع و سجودهاي طولاني جبران كنند . عده‏اي ديگر از اين تيپ متنسك به وجود آمد كه‏ اين هنر را هم نداشت . اينها اسلام را به سوي رهبانيت و انزوا كشاندند ، بازار تظاهر و ريا را رائج كردند . اينها چون آن هنر را نداشتند كه شمشير پولادين بر روي صاحبان قدرت بكشند شمشير زبان را بر روي صاحبان فضيلت‏ كشيدند . بازار تكفير و تفسيق و نسبت بي‏ديني به هر صاحب فضيلت را رائج‏ ساختند . خطر جهالت اينگونه افراد و جمعيتها بيشتر از اين ناحيه است كه ابزار و آلت دست زيركها قرار مي‏گيرند . هميشه منافقان بيدين ، مقدسان احمق را عليه مصالح اسلامي بر مي‏انگيزند . اينها شمشيري مي‏گردند در دست آنها و تيري در كمان آنها . مي‏گفتند لا حكم الا لله . مرادشان اين بود كه حكومت و حكميت و رهبري نيز همچون قانونگزاري حق اختصاصي خدا است و غير از خدا احدي حق ندارد كه به‏ هيچ نحو حكم يا حاكم ميان مردم باشد همچنانكه حق جعل قانون ندارد . 4 - مردمي تنگ نظر و كوته ديد بودند . در افقي بسيار پست فكر مي‏كردند . اسلام و مسلماني را در چهار ديواري انديشه‏هاي محدود خود محصور كرده‏ بودند . مانند همه كوته نظران ديگر مدعي بودند كه همه بد مي‏فهمند و يا اصلا نمي‏فهمند و همگان راه خطا مي‏روند و همه جهنمي هستند . در دوره‏هاي بعد جمود و جهالت و تنسك و مقدس مابي و تنگ نظري آنها براي‏ ديگران باقي ماند اما شجاعت و شهامت و فداكاري از ميان رفت . آنها قدرت تجزيه و تحليل نداشتند و نمي‏توانستند كلي را از مصداق جدا كنند . خيال مي‏كردند وقتي حكميت در موردي اشتباه بوده است ديگر اساس آن باطل و نادرست‏ است. در اسلام يك وسيله مادي و يك شكل ظاهري نمي‏توان يافت كه جنبه " تقدس " داشته باشد از اين رو ، پرهيز از تصادم با مظاهر توسعه علم و تمدن يكي از جهاتي است كه كار انطباق اين دين را با مقتضيات زمان آسان كرده و مانع‏ بزرگ جاويد ماندن را از ميان بر مي‏دارد . عقائد و افكار نظير لغتها هستند كه بدون آنكه تعمدي در كار باشد لغتهاي قومي در قوم ديگر سرايت مي‏كند . مكتب اخباريگري نيز - كه يك مكتب فقهي شيعي است و در قرنهاي يازدهم‏ و دوازدهم هجري به اوج قدرت خود رسيد و با مكتب ظاهريون و اهل حديث در اهل سنت بسيار نزديك است و از نظر سلوك فقهي هر دو مكتب سلوك واحدي‏ دارند و تنها اختلافشان در احاديثي است كه بايد پيروي كرد - يك نوع‏ انفكاك تعقل از تدين است . مذهب خارجيگري با اينكه‏ ديري نپائيد اما روحش در تمام قرون و اعصار اسلامي جلوه گر بوده است تا اكنون كه عده‏اي از نويسندگان معاصر و روشنفكر دنياي اسلام نيز طرز تفكر آنان را به صورت مدرن و امروزي درآورده‏اند و با فلسفه حسي پيوند داده‏اند . سياست " قرآن بر نيزه كردن " سيزده قرن است كه كم و بيش ميان‏ مسلمين رائج است .درسهائي كه از اينجا بايد آموخت : الف - درس اول اينست كه هر وقت جاهلها و نادانها و بي‏خبرها مظهر قدس و تقوا شناخته شوند و مردم آنها را سمبل مسلمان عملي بدانند وسيله‏ خوبي به دست زيركهاي منفعت پرست مي‏افتد . ب - درس دوم اينست كه بايد كوشش كنيم طرز استنباطمان از قرآن صحيح‏ باشد . قرآن آنگاه راهنما و هادي است كه مورد تدبير صحيح واقع شود ، عالمانه تفسير شود ، از راهنمائيهاي اهل قرآن كه راسخين در علم قرآنند بهره گرفته شود . اين ديگر وظيفه خود مردم است كه با ارائه‏ اصل " « و ان طائفتان من المؤمنين اقتتلوا ». . . " چشمشان را باز كنند و فرقه طاغي را از فرقه غير طاغي تشخيص دهند و اگر واقعا فرقه‏ سركش دست از سركشي كشيد بپذيرند و اما اگر دست نكشيد و حيله كرد و براي اينكه خود را از شكست نجات دهد تا فرصت جديدي براي حمله به دست‏ آورد و دوباره سركشي كند و به ذيل آيه كه مي‏فرمايد : « فان فائت فاصلحوا بينهما ». متمسك شود ، حيله او را نپذيرند . يعني شناخت اصول و كليات به تنهائي فائده ندارد تا تطبيق به مصداق و جزئي نشود . مشكل‏ترين مبارزه‏ها مبارزه بانفاق است كه مبارزه با زيركهائي است كه‏ احمقها را وسيله قرار مي‏دهند . اين پيكار از پيكار با كفر به مراتب‏ مشكلتر است زيرا در جنگ با كفر مبارزه با يك جريان مكشوف و ظاهر و بي‏پرده است و اما مبارزه با نفاق ، در حقيقت مبارزه با كفر مستور است‏ . لذا مبارزه با نفاقها غالبا به شكست برخورده است‏ زيرا توده‏ها شعاع دركشان از سرحد ظاهر نمي‏گذرد و نهفته را روشن نمي‏سازد و آنقدر برد ندارد كه تا اعماق باطنها نفوذ كند . هر اندازه احمق زياد باشد بازار نفاق داغ‏تر است‏ . مبارزه با احمق و حماقت ، مبارزه با نفاق نيز هست زيرا احمق ابزار دست منافق است . نقل از سایت نسیم مطهر الا ای پیــرفرزانه مکن منـعم ز میـخانه که من در ترک میخانه دلی پیمان شکن دارم

توضیحات کتاب کتاب «جاذبه و دافعه علی علیه السلام» نخستین بار در زمان حیات استاد مطهری ، سال 1349 منتشر شده است. این کتاب متن مکتوب و تنظیم یافته چهار جلسه سخنرانی است که در حسینیه ارشاد در سال 1346(رمضان 1388هجری قمری) ایراد شده بود. کتاب جاذبه و دافعه استاد مطهری را باید در ردیف مجموعه­ای از آثار ایشان دانست که ذیل عنوان «سیره­ شناسی» قابل طبقه­بندی هستند. این اثر حکایتگر توانمندی استاد مطهری در امر تبلیغ به ویژه از حیث موضوع­شناسی و نحوه معرفی ویژگی­های امیرالمؤمنین(ع) است. و از این منظر کتاب «جاذبه و دافعه علی علیه السلام» می­تواند به مثابه الگویی در امر تبلیغ مورد توجه قرار گیرد. کتاب، دارای پیشگفتار و مقدمه است و علاوه بر آن دو بخش دارد که در بخش اول، جاذبه علی(علیه السلام)، فلسفه، فایده و اثر آن، مورد بحث قرار گرفته است. در این بخش به آثار اجتماعی عنصر محبت و نیز به آثار تربیتی آن توجه شده است. بخش دوم کتاب به تبیین کیفیت دافعه امیرالمؤمنین(علیه­السلام) از راه معرفی آنها که از سوی حضرت طرد شده­اند، می­پردازد. استاد در این بخش جریان «خوارج» را معرفی کرده است. کیفیت توضیح استاد در مورد خوارج به گونه­ای است که مخاطب گمان ­نکند که با جریانی صرفاً تاریخی مواجه است که در روزگار کنونی بدیلی ندارد. استاد همواره بر تکرار پذیری جریان خوارج تأکید می­نماید. استاد مطهری در بخش مربوط به دافعه علی(علیه­السلام)، تنها به معرفی خوارج اکتفا نموده است و خود از این جهت، این کتاب را ناقص می­داند و ابراز امیدواری می­کند که در آینده بتواند این نقص را جبران نماید. هر چند این مهم توسط استاد در نوبت­های بعد برطرف نگردید، اما می­توان برای آشنایی با دیگر مصادیقی که از سوی حضرت طرد و دفع شده­اند به مباحثی که استاد در تحلیل «جریان نفاق» ارائه نموده­اند و یا به معرفی «مخالفان اجرای عدالت» پرداخته­اند، مراجعه نمود. استاد مطهری در این کتاب در پی اثبات این نکته است که علی(علیه­السلام) شخصیتی دو نیرویی بوده است و هر کس که بخواهد در مکتب او پرورش یابد، باید همچون علی­بن­ابیطالب (علیه­السلام) از جاذبه و دافعه برخوردار باشد. استاد البته به بیان ضرورتِ جاذبه و دافعه بسنده نمی­کند؛ بلکه علاوه بر این، تلاش می­کند کیفیت جاذبه و دافعه را نیز روشن نماید. در «جاذبه و دافعه علی علیه السلام» می­توان به خوبی حساسیت­ها و نگرانی­های استاد را به تماشا نشست. استاد در این اثر به ویژه، از تفکیک تعقل و تدین به عنوان خطری بزرگ در جامعه اسلامی یاد می­کند. حاصل شوم این تفکیک نامبارک را می­توان در خصوصیات جریان خوارج مورد ارزیابی قرار داد. و البته باید توجه داشت خوارج یکی از مصادیق جدایی تعقل از تدین است. بر این اساس، کتاب «جاذبه و دافعه علی علیه السلام» جزء منابعی محسوب می­گردد که می­توان در آن برخی از دیدگاه­های استاد در زمینه آسیب­شناسی دینداری انعکاس یافته است. برای

دانلود فایل PDF کتاب مطابق با آخرین تغییرات کتاب و با کیفیت عالی بر روی لینک دانلود زیر کلیک فرمایید

برچسب ها : ,